Όταν είμαστε νέοι, οι φίλοι μας είναι όλος ο κόσμος μας. Αλλά όταν μεγαλώνουμε δυστυχώς συχνά μπαίνουν στην άκρη. ‘Όμως ακόμη και σε μεγάλη ηλικία χρειαζόμαστε την φιλία τόσο πολύ όσο και όταν είμαστε νέοι.
Μέσα στην απαιτητική καθημερινότητα, σίγουρα εκτιμούμε την ώρα που θα μιλήσουμε με τους φίλους, και θα συζητήσουμε μικρά καθημερινά θέματα άνευ σημασίας αλλά και σοβαρά πράγματα που μας ανησυχούν. Όταν συναντιόμαστε πρόσωπο με πρόσωπο συχνά δεν τους χορταίνουμε και αυτά που έχουμε να πούμε είναι τόσα πολλά που δεν σώνονται.
Αλλά γιατί οι φίλοι εξαφανίζονται καθώς μεγαλώνουμε; Φταίμε εμείς; Και τι μπορούμε να κάνουμε για να μην τους χάσουμε εντελώς; Αυτό το άρθρο από την δημοσιογράφο Julie Beck προσπαθεί να δώσει απάντηση σε αυτές τις, ζωτικής σημασίας, ερωτήσεις.
Φιλία σημαίνει ελευθερία. Αυτό την κάνει όμορφη… αλλά και αδύναμη.
Στην ιεραρχία των σχέσεων η φιλία έρχεται τελευταία. ΟΙ ρομαντικές σχέσεις, οι γονείς, τα παιδιά – όλα αυτά έρχονται πρώτα.
Αυτό είναι αλήθεια στην ζωή αλλά και στην επιστημονικά έρευνα που τείνει να εστιάζει στα ζευγάρια και στην οικογένεια.
Οι φιλίες είναι σχέσεις μοναδικές γιατί αντίθετα με τις οικογενειακές σχέσεις, είμαστε εμείς που τις επιλέγουμε. Αντίθετα με άλλους δεσμούς που κάνουμε με την θέλησή μας όπως ο γάμος και οι ρομαντικές σχέσεις, η φιλία δεν έχει επίσημη μορφή. Μπορεί να μην κάνετε μήνες να μιλήσετε με κάποιον άλλον σημαντικό(ελπίζουμε) άνθρωπο στην ζωή σας αλλά μπορεί να κάνετε μήνες να έρθετε σε επαφή με έναν φίλο.
Πάρα πολλές έρευνες δείχνουν πόσο σημαντική είναι η φιλία για την ευτυχία των ανθρώπων.
Αν και οι φιλίες τείνουν να αλλάζουν καθώς οι άνθρωποι μεγαλώνουν, υπάρχουν κάποια συγκεκριμένα πράγματα που οι άνθρωποι ζητούν από αυτές.
‘Έχω ακούσει νέους 14 χρονών και γέρους 100 χρονών να μιλάνε για τους στενούς φίλους. Τρία είναι αυτά που όλοι προσδοκούν από έναν στενό φίλο,’ λέει ο William Rawins,Stocker Professor of Interpersonal Communication στο Πανεπιστήμιο του Ohio. ‘Κάποιον για να μιλάνε, κάποιον για να βασίζονται και κάποιον για να απολαμβάνουν. Αυτές οι προσδοκίες παραμένουν οι ίδιες αλλά οι περιστάσεις κάτω από τις οποίες αυτά επιτυγχάνονται αλλάζουν.’
Η εθελοντική φύση της φιλίας την κάνει ευάλωτη στις παραξενιές της ζωής περισσότερο από τις άλλες επίσημες σχέσεις. Όταν οι άνθρωποι ενηλικιώνονται και φεύγουν, οι φιλίες είναι οι πρώτες που πλήττονται. Αφιερώνεις τον εαυτό σου στην οικογένεια και δίνεις προτεραιότητα στον σύντροφό σου. Εκεί που κάποτε έτρεχες, δίπλα, στο σπίτι του φίλου σου χωρίς προειδοποίηση για να δεις αν θα παίξετε, τώρα πρέπει να τον ρωτήσεις αν έχει 1-2 ώρες για να πιείτε ένα ποτό σε δυο εβδομάδες.
Το όμορφο, ιδιαίτερο πράγμα στην φιλία, δηλαδή το ότι οι φίλοι είναι φίλοι γιατί το θέλουν και διαλέγουν ο ένας τον άλλον, περικλείει και το ότι ‘μπορώ να επιλέξω να βγω ή να μπω,’ λέει η Langan.
Σε όλη την διάρκεια της ζωής, από το δημοτικό μέχρι την σύνταξη, η φιλία συνεχίζει να οφελεί το σώμα και τον νου. Αλλά καθώς η ζωή προχωρά γρήγορα, οι προτεραιότητες και οι ευθύνες των ανθρώπων αλλάζουν και οι φιλίες επηρεάζονται προς το καλύτερο ή μάλλον προς το χειρότερο δυστυχώς.
Πως η φιλία αλλάζει με την ηλικία
Η επική ιστορία της φιλίας αρχίζει καλά. ‘Πιστεύω πως όταν αρχίζει κανείς να ενηλικιώνεται, είναι η εποχή της χρυσής φιλίας,’ λέει ο Rawlins. ‘Ιδιαίτερα για ανθρώπους που έχουν το προνόμιο και την ευλογία να μπορούν να παρακολουθήσουν το Πανεπιστήμιο’.Τότε οι φιλίες είναι πιο πολύπλοκες και με νόημα, Στην παιδική ηλικία φίλοι είναι κυρίως παιδιά που παίζουν μαζί. Στη εφηβεία υπάρχει μεγαλύτερη υποστήριξη μεταξύ φίλων αλλά ακόμη ανακαλύπτουν τον εαυτό τους. Η φιλία τους βοηθά και σε αυτό. Σαν νέοι έχουν τον χρόνο να αφιερώσουν στους φίλους. Σύμφωνα με την Encyclopedia of Human Relationships, οι νέοι συχνά περνούν 10 με 15 ώρες την εβδομάδα με φίλους και η έρευνα από το 2014 American Time Use Survey βρήκε ότι οι άνθρωποι μεταξύ 20 και 24 χρόνων περνούν τον περισσότερο χρόνο της ημέρας τους με διάφορες άλλες ηλικιακές ομάδες.
Καθώς οι άνθρωποι γίνονται μεσήλικες, τείνουν να πιέζονται με τον χρόνο τους και πολλοί αρχίζουν να πιέζουν με την σειρά τους την φιλία. Εξ’ άλλου είναι πιο εύκολο να αναβάλλεις κάτι με ένα φίλο παρά να παραλείψεις το παιχνίδι με το παιδί σου ή ένα σημαντικό επαγγελματικό ταξίδι. ‘Το ιδανικό της φιλίας αντιμετωπίζει την πίεση λόγω της σκληρής πραγματικότητας στην ζωή τους,’ λέει ο Rawlins. ‘Η γλυκόπικρη αλήθεια είναι ότι ξαφνικά ανακαλύπτεις ότι δεν έχεις πια χρόνο για την φιλία που σε βοήθησε σαν νέο να ανακαλύψεις τον εαυτό σου. Δεν έχεις χρόνο για αυτούς ακριβώς τους ανθρώπους που σε βοήθησαν να πάρεις τόσες αποφάσεις.’
Ο χρόνος διοχετεύεται κυρίως στην δουλειά και στην οικογένεια. Δεν παντρεύονται βέβαια όλοι αλλά και αυτοί που μένουν ανύπαντροι βλέπουν την φιλία τους να επηρεάζεται από τον γάμο των φίλων τους. ‘Η μεγαλύτερη απομάκρυνση των φίλων είναι όταν παντρεύονται,’ λέει ο Rawlins και συνεχίζει, ‘είναι ειρωνικό ότι στον γάμο καλούν τους φίλους τους, και αυτό είναι σαν μια τελευταία φορά που θα ιδωθούν.’
Αλλά όταν πια σαν μεγάλοι έχουν απαλλαχθεί από ευθύνες και εργασία, τότε έχουν και πάλι τον χρόνο να μοιραστούν την ζωή τους με φίλους. Οι άνθρωποι τείνουν να επανασυνδέονται με παλιούς φίλους που είχαν χάσει επαφή. Φαίνεται ότι τώρα είναι επείγον να περνούν χρόνο με αυτούς – σύμφωνα με την κοινωνικο- συναισθηματική επιλεκτική θεωρία, προς το τέλος της ζωής τους. Οι άνθρωποι αρχίζουν να τακτοποιούν τις εμπειρίες τους με προτεραιότητα στο τι τους κάνει ευτυχισμένους τώρα, όπως το να περνούν την ώρα τους με στενούς φίλους και την οικογένεια.
Πως βρίσκουν οι άνθρωποι νέους φίλους
Καθώς οι άνθρωποι βαδίζουν μέσα στην ζωή, κάνουν και διατηρούν τις φιλίες με διάφορους τρόπους:
- Μερικοί είναι ανεξάρτητοι και κάνουν φιλίες όπου κι αν είναι και ίσως έχουν περισσότερες φιλικές γνωριμίες παρά βαθιές φιλίες.
- Άλλοι είναι επιλεκτικοί και έχουν λίγους αλλά καλούς φίλους που είναι δίπλα τους για χρόνια. Αλλά το στενό δέσιμο με αυτούς σημαίνει πως όταν κάποιος από αυτούς χαθεί η απώλεια είναι τρομερή.
- Οι πιο ευέλικτοι είναι αυτοί που κρατούν την επαφή με τους παλιούς φίλους αλλά συνεχίζουν να κάνουν και νέες γνωριμίες.
Τι βοηθά στην διατήρηση της φιλίας;
Μερικοί καταφέρνουν να διατηρήσουν τους φίλους τους για μια ζωή ή για το μεγαλύτερο μέρος της. Αλλά τι είναι αυτό που προβλέπει ποιος θα την διατηρήσει στην ώριμη ηλικία και μέχρι τα αργυρά χρόνια;
Είτε οι άνθρωποι κρατήσουν τις παλιές φιλίες ή χωριστούν από αυτές είναι ζήτημα αφοσίωσης και επικοινωνίας. Σε μακροχρόνια έρευνα της Ledbetter για τους καλούς φίλους, ο αριθμός των μηνών που αναφέρθηκε ότι ήταν φίλοι μαζί το 1983 προέβλεψε εάν θα ήταν ακόμη φίλοι το 2002, συμπεραίνοντας ότι όσο περισσότερο έχεις επενδύσει σε μια φιλία τόσο πιο δύσκολα την αφήνεις να φύγει. Άλλη έρευνα βρήκε ότι οι άνθρωποι έχουν την ανάγκη να παίρνουν από μια φιλία όσα δίνουν και ότι αυτή η ισότητα μπορεί να προβλέψει την επιτυχημένη συνέχεια μιας φιλίας.
Η επικοινωνία μέσω διαδικτύου δεν είναι αρκετή
Φυσικά υπάρχουν πολλοί άλλοι τρόποι που μπορούν οι άνθρωποι να επικοινωνούν με φίλους και η θεωρία της κοινωνικής πολυπλοκότητας συμπεραίνει ότι όσο περισσότερα μέσα χρησιμοποιούν για να επικοινωνούν – με μηνύματα,ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, στέλνοντας αστείες φωτογραφίες, χρησιμοποιώντας το Facebook και συναντώντας ο ένας τον άλλον – τόσο δυνατότερη είναι μια φιλία.
‘Εάν έχουμε μόνο το Facebook να μας ενώνει, τότε πιθανόν αυτή η φιλία να μην επιβιώσει στο μέλλον,’ λέει η Ledbetter.
Η Langan λέει ότι οι φοιτητές της ακόμη χρησιμοποιούν τον όρο ‘ αληθινή’ επικοινωνία και εννοούν ‘πρόσωπο με πρόσωπο’.
Υπάρχουν τέσσερα στάδια διατήρησης μιας σχέσης και η ψηφιακή επικοινωνία λειτουργεί καλύτερα για μερικούς από ότι σε άλλους. Το πρώτο είναι μόλις να κρατάς την σχέση ζωντανή, απλά να υπάρχει. Να λες ‘Καλά Γενέθλια’,να έχεις το tweet κάποιου ή την διεύθυνσή του στο Facebook. Αυτά είναι μηχανήματα διατήρησης ζωής σε μια φιλία. Την αφήνουν να αναπνέει αλλά μηχανικά.
Το δεύτερο είναι να κρατάς την φιλία σταθερά κοντά. ‘Νομίζω ότι μπορείς να το κάνεις αυτό και διαδικτυακά,’ λέει η Langan. ‘Σήμερα υπάρχουν πολλές διαδικτυακές πλατφόρμες που δίνουν την δυνατότητα να γράψεις ένα μήνυμα ή να στείλεις σχόλια ενθαρρυντικά. Μερικές φορές είναι δυνατόν ακόμη και να επιδιορθώσεις μια σχέση διαδικτυακά, ανάλογα με το πόσο χαλασμένη είναι – απαντώντας σε κάποιο κάλεσμα ή στέλνοντας ένα ηλεκτρονικό μήνυμα συγγνώμης.’
‘Αλλά όταν περνάς στο επόμενο στάδιο που είναι: ‘Μπορώ να την κάνω μια σχέση που να μου δίνει ικανοποίηση; Τότε είναι πιστεύω η δυσκολία και το τράνταγμα αυτής της σχέσης, λέει η Langan. ‘Γιατί οι άνθρωποι όταν λένε ικανοποιητική σχέση αναφέρονται σε κάτι περισσότερο από μια διαδικτυακή παρουσία.’
Οι κυριότεροι εχθροί της φιλίας: ευγένεια και περιστάσεις
Ένα πράγμα θα σας πω, λέει ο Rawlins. ‘Οι φιλίες είναι ευάλωτες στις περιστάσεις. Εάν σκεφτείτε όλα αυτά τα πράγματα που πρέπει να κάνουμε – δουλειά,παιδιά, γονείς – οι φίλοι καταλαβαίνουν, έτσι τους βάζουμε στην αναμονή. Πέφτουν στις χαραμάδες.’
Μετά την ενηλικίωση,λέει, ο λόγος που οι φίλοι παύουν να είναι φίλοι είναι συνήθως περιστασιακοί – που δεν σχετίζονται με την σχέση την ίδια. Ένα από τα ευρήματα από τους ‘κανόνες φιλίας’ της
Langan ήταν ότι ‘οι ενήλικες αισθάνονται την ανάγκη να είναι πιο ευγενικοί με τις φιλίες τους,’ λέει. ‘Δεν αισθανόμαστε όπως στην εφηβεία που απαιτούμε πολλά από τους φίλους. Είναι άδικο γιατί έχουν τόσα να κάνουν τώρα. Έτσι σταματάμε να περιμένουμε πολλά, πράγμα λυπηρό για εμένα, που απομακρυνόμαστε για αυτόν τον λόγο.’ Για χάριν της ευγένειας.
Αλλά τα πράγματα που κάνουν την φιλία εύθραυστη την κάνουν ταυτόχρονα και ευέλικτη. Οι άνθρωποι που έλαβαν μέρος σε συνεντεύξεις στην έρευνα του Rawlins έβλεπαν την φιλία τους σαν μια συνέχεια μολονότι δεν επικοινωνούσαν. Αυτό είναι ελπιδοφόρο – δεν θα υπέθετες ότι τα έχεις καλά με τους γονείς σου αν δεν έπαιρνες νέα από αυτούς για μήνες. Αλλά η κύρια υπόθεση με τους φίλους είναι ότι είστε ακόμη φίλοι.
‘Να πως οι φιλίες συνεχίζουν, γιατί οι άνθρωποι ζουν με την προσδοκία τους. Αν αυτή είναι χαλαρή του ενός για τον άλλον ή την έχουμε αναστείλει για καιρό, υπάρχει αυτή η αίσθηση ότι δεν πέρασε παρά μια στιγμή από τότε που άρχισε η φιλία.’
Ίσως είναι λυπηρό που σταματάμε να βασιζόμαστε στους φίλους όσο μεγαλώνουμε αλλά μια άλλη είδους σχέση αναπτύσσεται που βασίζεται στην αμοιβαία κατανόηση και στα ανθρώπινα όρια. Δεν είναι ιδανική αλλά είναι αληθινή. Όπως και ο Rawlins θα έλεγε, η φιλία είναι μια σχέση χωρίς δεσμά εκτός από αυτά που διαλέγεις για να δεθείς, μια φιλία που είναι εκεί και κάνεις ότι μπορείς για αυτήν.